İran’ın İsrail’e yönelik hava saldırısından 72 saat önce ‘bölgedeki dostlar ve komşu ülkelere’ bilgilendirme yaptığını açıklamasının ardından, Reuters haber ajansına konuşan Türkiyeli, Ürdünlü ve Iraklı kaynaklar, İran’ın insansız hava aracı (İHA) ve füze saldırından günler önce kendilerine ‘geniş bir bildirim’ yaptığını söyledi. ABD’li bir yetkili ise Tahran yönetiminin Washington’ı uyardığı iddialarını reddetti.
‘OLASILIKLARDAN HABERDARDIK, GELİŞMELER SÜRPRİZ OLMADI’
Saldırının ertesi günü, 14 Nisan Pazar günü bir açıklama yapan İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, İran’ın saldırıdan 3 gün önce bazı komşu ülkelere bildirim yaptığını söylemişti. Türkiye Dışişleri Bakanlığı da dün akşamüstü yaptığı yazılı açıklamada saldırıdan önce Ankara’nın hem Tahran hem Washington ile görüştüğüne ve iki taraf arasındaki mesajlara arabuluculuk ettiğine işaret etmişti.
Reuters’a konuşan Türkiyeli bir diplomatik kaynak da “İran, tepkisinin İsrail’in Şam’daki (İran) büyükelçiliğine saldırısına bir yanıt olacağını ve bunun ötesine geçmeyeceğini söyledi. Olasılıklardan haberdardık. Gelişmeler sürpriz olmadı” demişti.
‘BİLDİRİM YAPILMADI’
Öte yandan, ABD Başkanı Joe Biden’ın yönetiminden üst düzey bir yetkili, yine Reuters’a yaptığı açıklamada, Abdullahiyan’ın açıklamasını reddetti. Washington’ın İsviçreli arabulucular aracılığıyla Tahran ile iletişim halinde olduğunu söyleyen yetkili, 72 saat önce bir bildirim aldıkları iddiasını yalanladı. Yetkili, “Bu, kesinlikle doğru değil. Bildirim yapmadılar ya da ‘Hedefler bunlar, tahliye edin’ gibi bir fikir vermediler” dedi.
ABD’li yetkilinin iddiasına göre, İran, ancak saldırılar başladıktan sonra ABD’ye bir mesaj göndermişti. Yetkili, buradaki niyetin ‘oldukça yıkıcı olmak’ olduğunu savundu. ABD’li yetkili sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu (saldırı), devam ederken, İsviçreliler aracılığıyla İranlılardan bir mesaj aldık. Bu, temelde, bunun (saldırının) ardından işlerinin biteceği yönündeydi. Ama hâlâ devam eden bir saldırıydı. Yani, bize mesajları buydu.”
Iraklı, Türkiyeli ve Ürdünlü kaynaklar ise Reuters’a açıklamalarında geçen hafta İran’ın saldırı hakkında kendilerine erken bir uyarı yaptığını ifade etti.
IRAK: İLK BİLDİRİMDE SALDIRI ZAMANI VERİLMEDİ
Buna göre, aralarında bir hükümet güvenlik danışmanının da olduğu iki Iraklı kaynak, İran’ın saldırıdan en az üç gün öne diplomatik kanallardan Bağdat yönetimine bilgilendirme yaptığını söyledi. Fakat saldırının zamanı hakkında bilgi verilmedi. Öte yandan, bu bilgi saldırıdan saatler önce Iraklı güvenlik ve askeri yetkililere iletilmişti. Böylece Irak, İran’ın hava saldırısı başlamadan önce hava sahasını kapattı ve olası bir zararı önledi.
Iraklı bir güvenlik yetkilisi, “Hükümet, İranlı yetkililerden, Irak’taki ABD ordusunun da saldırıdan önce bundan haberdar olduğunu açık bir şekilde anlamıştı” dedi.
İRAN: KATAR, TÜRKİYE, İSVEÇ ARACILIĞIYLA BİLGİLENDİRME YAPILDI
Üst düzey bir Ürdünlü yetkili de İran’ın çarşamba günü başkent Tahran’daki Arap büyükelçileri çağırdığını ve saldırı düzenleme niyetiyle ilgili kendilerini bilgilendirdiğini söyledi. Fakat bu bilgilendirmede de zamanlama belli değildi.
Ürdünlü yetkili, İran’ın olası hedefler ya da kullanılacak silahlarla ilgili detay verip vermediğine ilişkin soruya, doğrudan yanıt vermese de durumun bu olduğuna işaret etti.
Konu hakkında bilgi sahibi İranlı bir kaynak da İran’ın aralarında Katar, Türkiye ve İsviçre’nin de olduğu diplomatik kanallar aracılığıyla saldırının günü hakkında ABD’ye bildirim yaptığını, saldırının bir yanıtı beraberinde getirmeyecek şekilde yapılacağını söylediğini aktardı. ABD’li yetkili ise Biden’ın İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’ya ABD’nin İsrail’in yapacağı herhangi bir misillemeye katılmayacağını söylediğini aktardı.
ABDULLAHİYAN: KOMŞULARIMIZI 72 SAAT ÖNCE BİLGİLENDİRDİK
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, dün basın toplantısında yaptığı açıklamada, İran’ın 13 Nisan’da İsrail’e düzenlediği hava saldırıları hakkında konuşmuştu. Bakan Abdullahiyan, İran’ın İsrail’e yönelik yüzlerce insansız hava aracı (İHA) ve füzeyle düzenlediği saldırıdan 3 gün önce komşularına bilgilendirme yaptığını söylemişti.
Reuters haber ajansının aktardığına göre, Abdullahiyan, “Operasyonlarımızdan yaklaşık 72 saat önce, bölgedeki dostlarımızı ve komşularımızı İran’ın İsrail’e yanıtının kesin, meşru ve geri döndürülemez olduğu konusunda bilgilendirdik” ifadelerini kullanmıştı.
DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI: GEREKLİ GİRİŞİMLER YAPILDI
Abdullahiyan’ın bu açıklamasından bir süre sonra Dışişleri Bakanlığı da bölgedeki durum hakkında yazılı açıklama yapmıştı. ‘Yaşanan hadise öncesinde İran ve ABD makamlarıyla görüşerek itidal çağrısında bulunulduğunu’ ifade eden Dışişleri Bakanlığı, “Tarafların karşılıklı beklenti ve mesajları da ülkemiz üzerinden iletilmiş, tepkilerin orantılı olması yönünde gerekli girişimler yapılmıştır” ifadelerini kullanmıştı.
Bu hafta başında ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, mevkidaşı Hakan Fidan’la bir telefon görüşmesi gerçekleştirmiş, yapılan bu görüşmede Orta Doğu’da gerilimin tırmanmasının kimsenin yararına olmayacağının altı çizilmişti.
BLINKEN, FİDAN’LA GÖRÜŞTÜ
Öte yandan, ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller, Bakan Antony Blinken’ın bölge ülkelerindeki mevkidaşlarıyla telefon görüşmeleri yaptığını açıkladı.
AA’nın aktardığına göre, Blinken, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın yanı sıra Suudi Arabistan, Mısır, Ürdün ve İngiltere dışişleri bakanları ile İsrail-İran gerilimine ilişkin son durumu ele aldı ve ABD’nin bölgede tansiyonun artmasını istemediği mesajını verdi.
Buna göre, Fidan’a, Türkiye’nin Orta Doğu’da gerilimin azaltılması yönündeki çabaları dolayısıyla teşekkür eden Blinken, ABD’nin İsrail’in güvenliğine olan bağlılığının altını çizdi. Suudi Arabistan, Mısır, Ürdün ve İngiltere dışişleri bakanları ile yaptığı telefon görüşmelerinde de İsrail-İran geriliminde son durumu değerlendiren Blinken, mevkidaşlarına, ‘ABD’nin bölgede daha fazla gerginlik peşinde olmadığı’ mesajını verdi.
ABD’nin İsrail’in güvenliği konusunda hassas olduğunu aktaran Blinken, bundan sonraki sürece ilişkin bölgedeki ülkelerle yakın koordinasyon halinde olacaklarını vurguladı.
Ne olmuştu?
İsrail, İran’ın Suriye’nin başkenti Şam’daki konsolosluk binasına 1 Nisan 2024 tarihinde hava saldırısı düzenlemişti. Saldırıda, İran Devrim Muhafızları Ordusu’ndan ikisi general rütbesinde toplam yedi kişi hayatını kaybetmişti. İran, İsrail’in konsolosluk saldırısının ülkesinin topraklarına saldırı anlamına geldiğini ve misillemede bulunacaklarını duyurmuştu. İsrail de İran’ın saldırılarına karşılık vereceğini bildirmişti.
İran 13 Nisan’da İsrail’e yüzlerce İHA, balistik ve seyir füzesiyle saldırı başlatmış, bazı askeri hedeflerin vurulduğunu açıklamıştı. İsrail ise saldırıların çoğunun hava savunma sistemlerince önlendiğini ancak güneydeki bir askeri üsse füze isabet ettiğini belirtmişti.
(DIŞ HABERLER SERVİSİ)
